Βρισκόμαστε στην κορύφωση της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας, η οποία έχει πλέον διαχυθεί σε όλα τα επίπεδα της ελληνικής κοινωνίας, τόσο στα αστικά κέντρα, όσο και στην περιφέρεια. Η μείωση των εισοδημάτων και της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, αρχίζει και έχει σοβαρές επιπτώσεις στην επιχειρηματικότητα, αλλά και στα έσοδα του δημόσιου τομέα τα οποία σε μεγάλο βαθμό επηρεάζονται από τα προαναφερόμενα.
Οι δήμοι, όπως προέκυψαν από το Πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, βρέθηκαν σε μια εξαιρετικά δυσμενή οικονομική συγκυρία η οποία και ανέδειξε όλα τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες που αντιμετώπιζαν τα τελευταία χρόνια. Αναλυτικότερα : α. η έλλειψη πόρων και οι καθυστερήσεις στο ΕΣΠΑ, β. οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από την υλοποίηση της ενοποίησης και η αδυναμία αποτελεσματικής ανταπόκρισης των υπαρχόντων αυτοδιοικητικών δομών, γ. το «στέγνωμα» της αγοράς και των επιχειρήσεων και δ. η έλλειψη εξειδικευμένων στελεχών, συνθέτουν μια κατάσταση που σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται να είναι εκτός ελέγχου και δημιουργεί πλήθος προβλημάτων σε όλα τα επίπεδα.
Με βάση τα προαναφερόμενα και τις δυσμενείς συγκυρίες που επικρατούν σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο, το ζητούμενο είναι ένα μοντέλο «νοικοκυρέματος» των οικονομικών και «λελογισμένης» ανάπτυξης, προσαρμοσμένο στα πλεονεκτήματα και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.
Αναλυτικότερα τα βήματα που απαιτούνται για τη σύνθεση του προαναφερόμενου μοντέλου είναι τα εξής :
- Μετά την ολοκλήρωση της απογραφής και τον προσδιορισμό της «καθαρής θέσης» των συννενούμενων δήμων είναι βασικό ζητούμενο να ελεγχθεί η σκοπιμότητα της κάθε δαπάνης και να προσδιοριστεί η ανταποδοτικότητα – χρησιμότητα της. Η ορθολογική μείωση των δαπανών αποτελεί το αμέσως επόμενο βήμα και αυτό πρέπει να γίνει συστηματικά και οργανωμένα. Σε πολλές ξένες χώρες αναζητούνται σύμβουλοι, οι οποίο έχουν σαν αντικείμενο παροχής υπηρεσίας τον έλεγχο της υλοποίησης προϋπολογισμού – δαπανών και η πληρωμή τους είναι συνήθως συνάρτηση των αποτελεσμάτων και της εξοικονόμησης πόρων.
- Μέχρι σήμερα η κατάρτιση στρατηγικών – επιχειρησιακών σχεδίων από τους περισσότερους Δήμους, αποτελούσε υποχρέωση χωρίς αντίκρισμα και γινόταν απλά και μόνο για την κάλυψη της υποχρέωσης. Σήμερα αυτό αποτελεί απόλυτη ανάγκη – προτεραιότητα, όπως και η εξειδίκευση του ετήσιου προγράμματος δράσης, στη βάση όμως της δημιουργίας μονάδας υλοποίησης – παρακολούθησης με δυναμικό και ευέλικτο τρόπο.
- Απαιτείται μεγάλη προσοχή και επιμέλεια στην επιλογή συνεργατών – συμβούλων, οι οποίο και αποτελούν σημαντικά εργαλεία στη δομή ενός δήμου. Ωστόσο ακόμα και σήμερα ο θεσμός της επιλογής συμβούλων έχει πολλές αγκυλώσεις : α. το υφιστάμενο πλαίσιο είναι γενικής αξιολόγησης και χαμηλών αμοιβών, ζητούμενο που δεν είναι ικανό να προσεγγίσει τους καλύτερους και β. οι τοπικοί άρχοντες εξακολουθούν, σε αρκετές περιπτώσεις, να καλύπτουν πολιτικές υποχρεώσεις σε αυτό το θέμα και να αποφεύγουν την ουσία που είναι η ορθή επιλογή εξωτερικών στελεχών.
- Ο προϋπολογισμός και το τεχνικό πρόγραμμα των δήμων αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην εκκίνηση της νέας εποχής του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ και ειδικότερα: α. ασάφεια πόρων (ΕΣΠΑ – Εθνικοί Πόροι), β. αδυναμία καταγραφής αναγκών που προκύπτουν από τη συνένωση ανόμοιων αυτοδιοικητικών δομών και έλλειψη μελετών και συναφών εργαλείων, γ. προσθήκη πολλών και άγνωστων αρμοδιοτήτων, οι οποίες δημιουργούν έξοδα χωρίς έσοδα, δ. αδυναμία είσπραξης εσόδων από την επιχειρηματική δραστηριότητα, σαν απόρροια των υφιστάμενων δομών αλλά και της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας και γενικότερα σειρά άλλων παραμέτρων που εμποδίζουν το φως στο τούνελ.
Αναλυτικότερα τα βήματα προσέγγισης ενός αναπτυξιακού μοντέλου σε ένα δήμο έχουν ως εξής :
- Ανάλυση της καθαρής θέσης, σε ότι αφορά το τυχόν χρέος που προκύπτει από την ενοποίηση και ανάλυση της σύνθεσης του (πιστωτικά ιδρύματα, εργολάβοι, προμηθευτές, πρόστιμα, λοιπές οφειλές, κλπ). Εδώ μπορεί να υπάρξουν μέθοδοι και διαδικασίες, πχ : συνολικής ή τμηματικής αναχρηματοδότησης των οφειλών για δημιουργία επαρκούς ρευστότητας, νομικής παρέμβασης και ελέγχου έργων και προμηθειών, διακανονισμού προστίμων και οφειλών και γενικότερα δημιουργίας συνθηκών εξυπηρέτησης των οφειλών με βάση τους διαθέσιμους πόρους και με στόχο την δημιουργίας μιας ανεκτής ρευστότητας.
- Καταγραφή της ακίνητης περιουσίας των δήμων και δημιουργία μιας βάσης δεδομένων επαρκή στοιχεία ανά ακίνητο, με σκοπό την μέγιστη δυνατή αξιοποίηση και τη δημιουργία εσόδων σε βάθος χρόνου. Εδώ απαιτούνται λύσεις καινοτόμες και οργανωμένη προσπάθεια προσέλκυσης της επιχειρηματικότητας, δεδομένο το οποίο δυσκολεύει εξαιτίας της δυσμενούς συγκυρίας. Παράδειγμα : οι δήμοι συνήθως σε αξιοποιήσεις δημοτικών ακινήτων – καταστημάτων χρησιμοποιούν τη μέθοδο της ανοιχτής δημοπρασίας με πλειοδοσία, η οποία δεν είναι αποτελεσματική, η χρονική της διάρκεια μικρή και αμφισβητούμενη και κυρίως δεν έχει επαρκείς εγγυήσεις προς το δήμο από τον επενδυτή. Εδώ όμως και αρκετό διάστημα χρησιμοποιούν την σύμβαση παραχώρησης, η οποία σαφώς και τεχνικά είναι πληρέστερη απαιτώντας τεχνική πρόταση – μελέτη, έχει αυξημένες εγγυήσεις και κυρίως δίδει περισσότερα χρόνια για την απόσβεση της επένδυσης. Στην παρούσα φάση η επιλογή της σύμβασης παραχώρησης – για αξιόλογα ακίνητα – αποτελεί ένα εργαλείο προσέγγισης σοβαρών επιχειρηματιών σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο και οι οποίοι πιθανά θα συνυπολογίσουν : την αξία της επιχείρησης, τα χρόνια της παραχώρησης, τις σαφείς συμβατικές υποχρεώσεις και την κατανομή των ευθυνών και στις δύο πλευρές.
- Σημαντικό τμήμα του αναπτυξιακού μοντέλου αποτελεί και η ορθολογικοποίηση της διαχείρισης των υδατικών πόρων, δεδομένο το οποίο επίσης έχει δημιουργήσει χρεή και αγκυλώσεις σε πολλές ΔΕΥΑ. Με την μορφή που έχουν σήμερα η ΔΕΥΑ απαιτείται η εκπόνηση ενός στρατηγικού – επιχειρησιακού σχεδίου με τις εξής παραμέτρους : 1. χρηματοοικονομική διάρθρωση – απαιτούμενες αναδιαρθρώσεις οικονομικών μεγεθών για την εξυγίανση και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων, 2. Καταγραφή – διερεύνηση της σχέσης κόστους – οφέλους για το σύνολο των παρεχόμενων υπηρεσιών, με σκοπό τον εξορθολογισμό του και τη βελτίωσης της διαδικασίας παροχής υπηρεσιών – χρήσης νέων τεχνολογιών – δυνατοτήτων ανάπτυξης με βάση το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο λειτουργίας, 3. Προτάσεις άμεσης εφαρμογής για το σύνολο των δημοτικών κοινοτήτων που ενοποιήθηκαν με κάθε Δήμο, στα πλαίσια του Προγράμματος ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, με σκοπό την ενιαιοποίηση της παροχής υπηρεσιών και τη συνολική αναδιάρθρωση της λειτουργίας της επιχείρησης, 4. Διερεύνηση ειδικών θεμάτων που αφορούν : το τυχόν υπερβάλλον προσωπικό και τις απαιτούμενες μετατάξεις του σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες, τον αναπροσδιορισμό των τιμολογίων ύδρευσης – αποχέτευσης, την χρήση ιδιωτών σε κοστοβόρες υπηρεσίες που ζημιώνουν τις ΔΕΥΑ και γενικότερα τη διερεύνηση για προσθήκη νέων υπηρεσιών που θα συμβάλλουν στην αύξηση των εσόδων και τη διατήρηση του κοινωφελούς χαρακτήρα της επιχείρησης.
- Ουσιαστική και συνεχής διαβούλευση με τις παραγωγικές τάξεις, για την καταγραφή των αναγκών και την ολοκλήρωση της προσπάθειας να δημιουργηθεί το αναπτυξιακό προφίλ κάθε δήμου, το οποίο θα έχει την αποδοχή και την στήριξη του ιδιωτικού τομέα. Εδώ απαιτείται σαφής ομοφωνία σε επίπεδο δημοτικών παρατάξεων, με δεδομένο του ότι η οικονομική κρίση είναι στην κορύφωση της και απειλεί άμεσα τον κοινωνικό ιστό σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Ο καμβάς της διαβούλευσης θα προέλθει από το επιχειρησιακό – στρατηγικό σχέδιο που θα εκπονηθεί και το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει σε άξονες τις προγραμματικές θέσεις του εκάστου δημάρχου και τους άξονες υλοποίησης ή τους επαρκείς λόγους αναδίπλωσης – εναλλαγής θέσεων και δεσμεύσεων. Η διεθνής πρακτική έχει αποδείξει ότι η ευρύτητα της συναίνεσης αποτελεί το κομβικό σημείο της συστράτευσης του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος πάγια θεωρεί ότι αδικείται και δεν μετέχει ενεργά στον καθορισμό των όρων και των βασικών αρχών ανάπτυξης της τοπικής επιχειρηματικότητας
Ιωάννης Γιάνναρος, Οικονομολόγος
